U drustvima cimpanzi zabiljezeni su modeli ritualnog ponasanja. Takodjer, ovi se primitivni rituali razlikuju od grupe do grupe koje su medjusobno odvojene prirodno-geografskom preprekom, dakle grupe izmedju kojih ne postoji socijalna interakcija pa samim tim niti horizontalni transfer (ucenje).
Recimo, za jednu grupu cimpanzi u Tanzaniji je uobicajeno da kada se odredjen broj muzjaka
vojnika vrate iz sukoba sa susjednom grupom (dakle, grupom koja pripada istoj kulturi) i ako zarobe jednu ili vise zenki, ili pretuku (nekada i ubiju) muzjaka neprijatelja iz susjedne grupe, tj. ako iz sukoba izadju kao pobjednici, ono sto je primjeceno je to da cijela maticna grupa cimpanzi pocinje sa odredjenim ritualom kojim slave pobjedu. Kod ove tanzanijske grupe je uoceno to da muzjaci nakon sto pronadju malo deblje granu i nakon sto joj pocupaju lisce i prilagode optimalnu duzinu, pronalaze suplje deblo o koje pocinju lupati (ponekad cak i u ritmu). Na to sve zenke grupe se pocnu glasati (odredjena vrsta glasanja koja predstavlja radost) i time pokazivati svoje zadovoljstvo uspjesno okoncanoj misiji.
Na drugoj strani planine postoji sasvim druga kolonija cimpanzi koja ritual vezan za pobjedu u sukobu sa susjednom grupom iskazuje na taj nacin sto se svi pocnu grliti, ljubiti i glasati pa cak i po sat vremena nakon povratka iz
rata. Ni traga bubnjanju.
I da, i cimpanze ratuju za resursa, bas kao i mi ljudi. Takodjer, kada sam spomenuo
vojnike onda cu pojasniti da se taj termin opravdano koristi jer svaka grupa cimpanzi ima odredjen broj muzjaka na celu sa Alfom koji s vremena na vrijeme patroliraju uz duz zamisljenje granice sa susjednom grupom. Ponekad dolazi do sukoba jer se clanovi susjedne grupe u nedostatku hrane drznu uci u zabranjen teritorij i popeti se na njihovu divlju smokvu.
Poenta je da je model ponasanja
Pan troglodita univerzalan za cijelu vrstu dok je njegova realizacija malo drugacija u zavisnosti od geografskog polozaja. Slicno i kod ljudi -
magijsko-religijski model je univerzalan cijeloj
Homo sapiens vrsti dok je nacin praktikovanja (izrazaja) determiniran kulturalno-geografskim faktorima pa samim tim, mada u mnogo cemu slican, ipak donekle distinktan. Transcedentnog u ovome ima bas onoliko koliko ga ima i u tome sto velika vecina ljudi voli proljece, a ne voli jesen.
