Istorijsko poreklo Srba-feljton u Glasu javnosti
Istorijsko poreklo Srba
Prapostojbina i arijevske seobe
Nemački istoričar J. E. Bikerman, u svojoj "Hronologiji drevnog sveta", navodi da je oko 2.500 godina pre nove ere, došlo do razdvajanja plemena Srba, Germana i Nordijaca - Skandinavaca
U drugom milenijumu pre nove ere, indoevropski narodi su se učvršćivali u oblastima zapadne Azije, Irana, Kavkaza i severne Indije. Najraniji pokreti tih naroda, još u trećem milenijumu pre nove ere, možda su primorali neke od starosedelačkih plemena da se sele dalje, u Mesopotamiju i Siriju.
Nemački istoričar J. E. Bikerman, u svojoj "Hronologiji drevnog sveta", navodi da je početkom arijevskih seoba, oko 2.500 godina pre nove ere, došlo do razdvajanja plemena: Srba, Germana i Nordijaca - Skandinavaca. Tokom prve polovine drugog milenijuma pre nove ere, gorštaci su pod vođstvom indoevropskih Arijevaca držali pod vlašću starije narode iz ravničarskih krajeva - uglavnom semitskog porekla. Najmoćnija od tih indoevropskih plemena bila su plemena Hetita, koji su vladale Anadolijom. Oni su kasnije svoju vlast proširili na severnu Siriju. NJihova veza sa moćnim plemenima Skita iz zaleđa nije bila bliska, osim u vreme udruženih vojnih pohoda. Sa hetitskom kulturom su neposredno bili povezani i Sarbi (Srbi) iz luristanskog dela planinskog masiva Sabroca (Sagros), kao i plemena Hurita, stiglih iz severnih krajeva, naročito iz Jermenije. I jedni i drugi su govorili istim jezikom, koji je pripadao kentumskoj grupi indoevropskih narečja, nekada široko rasprostranjenoj. Sarbi su bili u srodnim vezama sa Kimerijcima i Skitima.
Tokom svoje vladavine, Sarbi su obrazovali vojnu kastu - Sebre, koja se držala odvojeno od ostalog stanovništva. Ova kasta će se, na Balkanu, održati do pada Srbije pod tursku vlast. U njihovo "zlatno doba", Vavilon je bio najmanja od važnih sila. U vavilonskim se zapisima malo govori o Sebrima, što nas navodi na zaključak da Vaviloncima nisu ostali u lepoj uspomeni. Ipak, vladavina Sebra je značila osetno slabljenje centralne vlasti.
LUGANIJA - ŠUMADIJA
Preimenovanje Lugije je izvršila tzv. nemačka kartografska škola. Zanimljivo je da su, pri tom, ostavili ime jedne visoravni pod imenom Kosovo. Na kućnim oltarima, prinošene su žrtve "majci bogova" - Velikoj Majci, boginji Zob i bogu Vidu. Luganija ili Lugija je zemlja lugova, šumovita oblast - šumadija. Ove "šumadije" su u preistoriji registrovane na mnogobrojnim lokalitetima. Najslavnija je svakako Likija u Maloj Aziji, Lukanija u južnoj Italiji, Lugija u dolini Elbe i istočne od nje, Lugija u Moravskoj i Lugija na Moravi - Šumadija, kao i lužička Lugija na tromeđi Poljske, Nemačke i Češke, koja je izvršila presudan kulturno-civilizacijski uticaj na sve narode preistorije srednje Evrope.
Lugistan ili Luristan, oblast iranske visoravni u južnom delu planinskog masiva Sabros, proslavio se polovinom 20. veka po specifičnim predmetima od bronze, koji su, u svom punom razvoju, karakteristični samo za oblasti koje su još naseljavali Tirseni, Rašani ili Eturci i Sauromati - odnosno Srbi. Većina lugistranskih predmeta nađena je u grobovima, u sastavu megalitskih nekropola na visoravnima i u dolinama masiva Sabros, južno od poznatog puta od Bagdada, preko Kirinda i Kermanšaha, do Hamadana, odnosno stare Ekbatane i severnog Irana.
Savremena istorija ovu teritoriju zovu Luristanom ili Laristanom po Larima, kućnim duhovima, odnosno zaštitnicima doma, čiji kult je negovala svaka porodica poput negovanja srpskih hrišćanskih slava, danas.
Iz oblasti Luristana, krenuće seobe koje će, tokom vekova, Sinde odvesti u dolinu reke Ind. Neke grupe će se naseliti na Bosforu, oko današnjeg Kerča, duž reke Oks (Amu Darja) i okolo solunskog zaliva - dopreće i do ušća Save u Dunav i naseliće delove današnje Vojvodine. Sinde ili Singe, Herodot u IV knjizi svoje Istorije naziva "azijskim sauromatima", govoreći o kimerijskom Bosforu, u sedmoj ih spominje povodom pohoda Kserksove flote, koja je doplovila u grad Sind, kraj kog su bila još dva manja naselja: Bela (Pela, današnja Palatica kod Alaksisa) i Ihna.
Odupreli se germanizaciji
Singe su naseljavale dolinu Vardara, gde su podigle brojna naselja, od kojih je danas najčuvenije Skoplje, osnovano posle kratkog rata s Pelazgima. Otuda i ime grada zadobijenog - sa kopljem u rukama (s-koplje).
Vremenom su se Sine izmešale sa starosedeocima Pelazgima i raširile se po celoj Heladi. Tirseni će zaposesti široke predele u Maloj Aziji, napadaće i na Egipat, gde ih ondašnje hronike spominju kao Turše - konačno, naseliće se u južnoj Italiji - Luganiji ili Lukaniji. Tirsene često brkaju sa Etrurcima (Rasenima) i mada je u pitanju isti narod Sarba, Etruriju su osnovali delovi naroda "polja sa urnama", koji su u Italiji došli preko Alpa. To je bio narod visoke kulture i graditeljskih sposobnosti, poreklom iz Podunavlja. Istorijski je paradoks da se isti narod, nakon 1500. godina, sretne na teritoriji na koju je svaki došao s potpuno suprotne strane: Tirseni iz Male Azije, a Raseni iz srednje Evrope i s Balkana, njihovo ime i nacionalnu samobitnost će sačuvati potomci na Balkanu i u Lužicama, gde su opstali uprkos neprekidnim talasima germanizacije.
Četiri hiljade godina pre n. e, na zapadu je izgrađen Jerihon (danas Tel Es Sultan), dok na iranskoj visoravni niču prva naselja u Sijalku. U Avganistanu i susednim oblastima grade se prva zemljoradnička neolitska naselja (kulture Džejtun i Kajl Gul Muhamad). U protoistorijskom periodu, dalje, se razvijaju naselja na Sijalku; na zapadu niču kulture Čašmi i Ali. U Avganistanu, za vreme srednjeg neolita, dolazi do snažnog razvoja neolitskih kultura: Namazgah, Tepe, Kara Tepe, Anau i Hisar.
BOGINJA ZOB I BOG VID
Plan kuće "hise" dopunjavalo je ognjište u jednom i niša u suprotnom delu. Niša je imala obrednu namenu - služila je za smeštaj figurine božanstva - zaštitnika doma.
Najčešće je u pitanju bila boginja plodnosti i žetve Zob, pandan bogu Vidu. Zob je prikazivana kao i Vid, sa velikim okruglim očima, često ispupčenim, ukrašena niskom teških ogrlica. Arheološka istraživanja sugerišu da je njeno obožavanje započelo u oblasti reka Gornja i Donja Zob, možda čak u 24. veku pre naše ere. Verovalo se da ona poseduje sposobnost da predvidi budućnost i reši sukobe na mudar način, te je bila predmet poštovanja sve do ranog 20. veka među Slovenima.
Na lokalitetu Hisara dolazi do prvog, istorijskog pomena imena plemena Sarbin i imena sorab, koje pripada praindoevropskom kompleksu kultura Kot Didži i Mira (Amri). One su zapravo nukleusi kasnije civilizacije Inda. Sanskritsko beleženje imena Sorab i Srbinda odnosi se, zapravo, na imenovanje vojnika - borca Inda naoružanog tipičnim oružjem - nastalim od oruđa prednje Azije, srepom ili srbom. Lokalitet Hisar jedan nalazi se na obroncima Elbursa, nedaleko od Kaspijskog mora, a Hisar dva na reci Sorabsin, Zarabšan. Reč hisar označava mesto stanovanja - kuću "hižu". Hisar je planina i drevno naselje u Srbiji, a od ovog toponima vuku imena poluostrva Istra i reke Dunav - Istar. Masiv Elburs dobio je, arabizacijom toponima, ime i po Bursi, gradu s druge strane planine na obali, čije pravo ime skriva anagram od Sarbu, Srba. Kultura Sarbina (Sarba) potpuno je neolitskog karaktera, o čemu svedoči njeno kameno oruđe i oružje. Pravljeno je od kremena ili opsidijana - dovoženog sa Kavkaza. U domaćoj radinosti, od kostiju su pravljena šila i igle, a od gline vretena.
Najzanimljivije oruđe bili su srpovi. Napravljeni su od sitnih, kamenih nožica, usađenih u povijeno drveno ili koštano držalje. Kasnije, ovi srpovi (srbe) će evoluirati u povijene mačeve - upravo sablje, postavši oružje i znak vladara. Ova specijalna vrsta naoružanja je originalni sarbski pronalak, koji će se, vremenom, proširiti po celoj prednjoj Aziji.
Glad i seoba u nove krajeve
Oskudica u hrani dovela je do velikih seoba u nove krajeve. Tako je uslovljena i najezda arijevskih plemena. Prvo su se horde, predvođene konjicom, probile kroz prolaze za Indiju, u slivove reka Ind i Gang. Seobe, koje će trajati vekovima, išle su u tri pravca: na sever, preko današnjeg Kazahstana sve do Sibira; zatim preko Volge u Podunavlje i dalje na sever, sve do Atlantskog okeana; preko današnje Turske i Grčku, Sredozemlje i Afriku. U prvoj arijevskoj provali, Sarbi se naseljavaju u Baludžistanu. U dolini cveća (Kveta), zatiču preko dvesta naselja, a u Oraču (južni deo Kalata), bilo ih je osam. U ravnici oko Duklje (Dukija), bilo je bar pet naselja. Jedno od njih se izdvajalo svojom veličinom, pa se moglo nazvati gradom. Kuće u Belom naselju i Servo-horionu, bile su tako gusto zbijene da su ličile na kasnije moderne gradove mediteranskog tipa.
SANSKRIT
Sansrkit, ne samo da je sličan srpskom i slovenačkim jezicima, već ima i dodirne tačke u gramatici sa nemačkim, persijskim, latinskim i grčkim. Ali, najpotpuniju vezu ostvaruje sa srpskim. Nije reč o nekoj slučajnoj podudarnosti, nego o srodnosti, koju otkrivaju lingvističke strukture dva jezika. Gramatika sanskrita se poklapa sa gramatikom srpskog - razlike su zanemarljive. Inače, u indoevropskoj grupi jezika, potekloj od prvobitnog jezika, sanskrita, ističu se sledeće grupe i grane: germanska (kelto-germanska i keltska), srpska slovenska, litvanska, jermenska) grčka (iransko-pelaška, grčko - latinska) i mešovite (srpsko-germansko-slovenska i hungaro - albanska). Radovan R. Raska (1814-1826) lingviste upućuje na povezanost germanskog, srpsko-slovenskog i grčko-latinskog jezika. Tako, jezici određuju Indoevropljane, a oni su, kasnije: Kelti, Germani, Srbi, Sloveni, Grci, Rimljani i Skandinavci (Nordijci). Svi oni su potekli iz prvobitnih arijevskih plemena.
Za ove, domorodačke zadruge, neće dolaskom osvajača nastati "mračno doba" - one postaju kolevka indijske kulture, koju će kasnije, zahvaljujući sve novim i većim talasima seoba, baštiniti cela Evropa, odnosno svet. Dolaskom Arijevaca u doline Inda i Ganga, počela je da se rađe indoevropska civilizacija.
Indi, Arijci, pripadaju indoiranskoj grupi indoevropske jezičke zajednice. Razilazak Inda i iranaca bio je u trećem milenijumu pre nove ere, a dolazak Inda u Indiju između 2500. i 1500. godina pre nove ere.
Pokušaji da se odredi mesto gde se nalazila kolevka naroda koji su govorili zajednički indoevropski jezik (zajednički koreni u većini starih jezika proistekli iz njega - na sličan način označavaju pojmove iz biljnog i životinjskog sveta, i iz društvenog života, nisu više na nivou nesigurnih pretpostavki - reč je o prostoru ogromne iranske visoravni, između Persijskog zaliva i Kaspijskog mora. Arijevci su bili prvo pastiri, pa zemljoradnici. Imali su oružje, ratovali su na konjima, koristili su "borna kola" i bili izvrsne zanatlije, ističući se u grnčarstvu, kovanju metala i tkanju. Metal koji su upotrebljavali zvali su "ajas" (bakar ili gvožđe), čija vidljiva osobina je bio visoki sjaj (sjajno oružje), odnosno pravili su "sjajan ajas".
* Poktet je krajem 19. veka rekonstruisano civilizaciju najstarijih Arijevaca na osnovu veda, gde se indoevropski koreni izvlače iz sanskrita. Jezik sanskrit (u značenju savršen), po legendi je dat ljudima od bogova, a ponovo će ga Evropljanima otkriti osnivač lingvistike Franc Bop, 1816. Sanskritu će posvetiti gotovo celo svoje naučno delo.
"Jezički fosili" kriju se u toponimima
U toponimima se kriju brojni jezički "fosili", od kojih je za srpski najvažniji onaj veza za reku Amu Darju (ranije Oks), Sarbaan, njenu pritoku na granici Turkmenistana i Uzbekistana i Dunav. Pronalazak pisma se, prema jednom akadskom mitu, pripisuje čoveku - ribi Oaksu. Oksu ili Oanesu. Ovo biće je došlo na Zemlju da bi ljude naučilo zanatima i drugim veštinama. Oaks, čovek-riba, u mesopotamskoj religiji je Dagon, bog vode. Njegove brojne statue su pronađene pored navedenih reka i reke Zerb (Serb) u mesopotamskoj niziji.
Obilje figurica sličnih Oaksu nađeno je na lokalitetima kultura Lepenskog vira i Vinče, gde su direktno povezane sa vinčanskim pismom. To je neke arheologe podstaklo da izjave kako u ovom slučaju arheološki nalazi čvrsto podupiru mit, s obzirom na to da je vinčansko pismo najstarije od svih, datirano u vreme čak 6000 godina pre n. e. Međutim, u vinčaskom slučaju, reč je Oaku (eng. Hrast) šumskom bogu Lugu, odnosno božici Lužici.
SLIČNOST SANSKRITA I SRPSKOG JEZIKA
Najočitija sličnost sanskrita i srpskog jezika vidi se u fonetici, zasnovanoj na redosledu konsonata, grupisanih na osnovu načina i mesta izgovora. Posle vokala i diftonga, dolaze kao u srpskom velari (ka, ga, ha), palatali (ša, dža, nja, ja, sa) retrofleksni (ta, da, na, ra, ša), dentalni (na, la, sa), i labijali (pa, ba, ma, va). Kad ih glasno izgovaramo, primećujemo jasno uočenu opoziciju između bezzvučnog glasnika "k" i zvučnog "g", te nazala "n" između njih. Takođe, srpski i sanskrit imaju oko 250 različitih konsonantskih grupa tipa: ras, srb, rba, kta, pre, tka, tra, itd. Promene konsonanata na sanskritu u srpskom su identične: "", u "b", b" u "t", "t" u "p".
Zabunu je izazvalo ime reke Oks (hrast) koja se na srpski uobičajeno prevodi kao Lužica, Lugomir - po vrsti hrasta lužnjaka, koji raste na njenim obalama. Obožavanje Luga (hrasta) za sva arijevska plemena je bilo uobičajeno, a kadski Oanes je za njih bio stranac. Na svim pomenutim lokalitetima su živeli Sarbi (Sobari, Srbi), s tim da se na vinčanskim natpisima spominju i Rasi, što je jedan od uobičajenih naziva za Srbe. Inače, Akađani kao i Srbi, sistematski klasifikuju slogove uvek istim redosledom: ma, me, mi, ka, ke ki, ta te ti, sa, se si, ar, er, ir.
Dakle, ovaj jezik u trećem milenijumu pre n. e. percipira pojmovno vokal, što je za ostale jezike nezamislivo i milenijume nakon toga. Laba, jedan od njegovih prvobitnih znakova i naziv mnogih reka od Kosova do Skandinavije, oko kojih su živeli Srbi, predstavljao je vokal plus glas "h" i označavao je neočekivanu radost ili iznenađenje. Kako se čitao: kao u srpskom: uh, ah, eh, ili ih!
Oruđe, srpu ili srbu, prvobitno zatičemo u Šurupaku, akadskom trgovinskom centru oko 2700 godine pre n. e. Ime naselja znači "grad u rupi", kotlini - mesto gde se melje i skladišti žito, uzima "ušur" (vrsta poreza) i gde se roba pakuje. Tu srpa služi kao gramatička oznaka ili znak - reč, kojim se prosti brojevi pretvaraju u redne, jer ondašnji pisari nisu umeli da beleže gramatički ili sintaksički znak. Jedan srp znači "prvi", dva 'drugi", itd.
Te zbirke znakova predstavljaju ono što se naziva "sumersko-akadska nauka o spiskovima". Postoje katalozi božanstva, zanata, krupne i sitne stoke i raznih predmeta - određenih pomoću reči. Na primer "kus" (bure, označava posuđe), itd. Tu su i liste svih životinja izvedenih od znaka "pas". Pas se kaže "kujna" (ženka psa je: kuja), a ime mu potiče od srpske "kujne" - kuhinje, mesta gde se kuvalo i gde su psima bacani ostaci od obroka.
Sarbi - nebeski narod
Razaranje zemljoradničkih naselja obično se uzima kao svedočanstvo o osvajačima. Ovaj deo istorije možemo najbolje shvatiti ako upoznamo veličanstveni lokalitet Edit Šar, nedaleko od reke Porali i naselja Orač u oblasti Sinda. Ovaj veličanstveni spomenik megalistike kulture sastojao se od visokih piramidalnih objekata - sa vatrištima u ru, povezanih stepenicama i terasama. Oko ovih sakralnih objekata, podignutih u slavu nebeske svetlosti, nalazilo se naselje s pravougaonim zgradama, kamenim temeljima i gornjim delom od nepečene cigle. Podaci kazuju da je prilikom kretanja ranijih indoevropskih plemena ka južnom delu visoravni, krajem drugog milenijuma pre n. e, ovaj kompleks pao u ruke zavojevača, koji su tu uništili postojeću kulturu Kuli i nametnuli novu. Novi narod je koristio konje, izrađivao oružje od gvožđa i za domoroce imao neshvatljivu religiju - s nebeskim božanstvima. Sebe je zvao "nebeskim narodom" - Sarbima ili Sorabima.
EVROPA
Ime za evropski kontinent, Heleni su preuzeli od likijskih Sarba, kako Herodot izričito kaže; "Očevidno je da je ova žena (Evropa) došla iz Azije, ali nije došla na kopno koje se danas zove Evropa". Znači, došlo je sa Sarbima u Likiju, a iz nje se proširilo, kao geografska odrednica, po celoj Heladi.
Heleni su od Sarba primili kultove i imena nekih bogova, od kojih je najčuveniji Sarpedon, jer je povezan sa nastankom imena kontinenta Evrope. Sarpedon je helenizovani heroj Inda - Srbinda, kasnije rimskog Serpantius (srpljanik), tj. onaj koji od oružja koristi srpu, ili orijentalni Serapis. Karakter Serapisa povezan je sa Agatodemonom, božanstvom nižeg reda iz Arkadije i Beotije zmijskog oblika; sa Apidom koji je vladao celim Peloponezom - Apijom, divinizovanim i posle smrti poštovanim pod Serapisovim imenom; sa kultom Izide, koja je poštovana zajedno sa Serapisom na tlu cele Grčke od III veka stare ere; u doba poznog rimskog carstva povezivan je sa Liberom i ceremonijalnim nošenjem falusa po njivama; od helinističke epohe povezivan je sa Hadom; u istočnim provincijama Rimskog Carstva, Serapis je, skupa sa Hekatom, Izidom, Atisom i Mitrom, imao svoj orgijastički kult. Serapis (Srbinda, Sarpedon) je bio, po grčkoj legendi kralj Luganije (zemlje lugova, maloazijske Šumadije) i saveznik Trojanaca, koga je ubio ahejski junak Patroklo. Po Zevsovoj zapovesti, sahranjen je u Lugiji i po njemu se zove greben na tračkoj obali južno od reke Sebar (Marica). Pojam Evrope je za Helene bio sasvim drugačiji od današnjeg. Pod Evropom, oni su podrazumevali krajeve južne, srednje i donekle istočne Evrope. Znanje o zapadnoj Evropi je bilo oskudno, dok su severna Evropa i granice prema Aziji Helenima bile nepoznate.
Dolaskom na prostore današnje Grčke i Male Azije, Grci, Dorci, Tračani i Frigijci su, pored Pelazga, zatekli i Likijce. Po legendi oni su dobili ime po Liku, Srbindinom (Serpadonovom) sinu. Likija je gorski, šumovit kraj u Maloj Aziji, između Sredozemnog mora, Pamfilije, Frigije i Karije. To je današnja Anadolija u Turskoj. Glavni grad je bio Ksanto, a njegovi stanovnici su, i posle potapanja pod persijsku vlast, kao i sav okolni narod, živeli prilično osamostaljeni od centralne vlasti. Danas, Ksanto nosi ime Esenida, po istoimenoj reci koja se uliva u Sredozemno more. Osnivači grada - Sarbi reku su zvali Sirbes (Srbica), a grad Srb.
Srb i Srbica - od Troje do Nemačke
Nedaleko od Troje, u Trojadi, postojao je grad Srb na reci Skamandar, ali Homer ne daje tačne podatke o njegovom položaju prema Troji. U Frigiji, najzapadnijoj pokrajini Male Azije, takođe je zabeležen grad sa imenom Srb. On se nalazio na istoku velike Frigije oko izvorišta reke Sangarija (Sakarija) i Srbice (danas Sarabada). U današnjoj Hrvatskoj, u Lici (Likiji) postoji gradić Srb na reci Uni. Ova reka se, sve do provale Mletaka, koji su joj promenili ime, zvala Srbica. U Lužicama, današnja Nemačka, takođe postoji grad Srb na Srbici.
Stela
U Likiji postoji obelisk poznat pod imenom Ksantos Stela. Stela je dosta oštećena, a tekst na njoj je na likijskom pismu, koje je vrlo srodno azbučnom pismu iz Vinče. Na obelisku je upisano 320 reči, koje je austrijski arheolog Ernest Kalinka uspeo da prekopira izmeću 1884. i 1889. godine. U celosti je rekonstruisano 150 reči koje su publikovane u Beču, od strane tamošnjeg Arheološkog fakulteta.
Naš naučnik S. Bilbija uspeo je da na srpski prevede zapis sa ovom spomenika. On nosi naslov: "Poruke Srbima (Sarbima) uklesane na obelisku u prestonici Likije". Starost stele se procenjuje na 4200-4500 godina, a Srbi se pominju pod brojevima - porukama 9, i 13. Prva glasi: "Žalopojke mateje Srba, bol veliki ovde oplakuju, pokoj najviše očevima da oduzmu". I, "Srbi da se krive za cimu vrhove da spreče Komeju da ode - voćke, posađeno zrno sažežiti neka ništa..."
Za vreme Grka, pre Persijanaca, Srb je bio centar Apolonovog (apoloovog) i Artemidinog kulta.
Mit o Amazonkama nastao je pri susretu indoevropskih Grka sa Sarbima. Kod Sarba je postojala neka vrsta ginekokratije i matrilinearnog sistema srodstva. Iako su bili monogami, tj. ženili se jednom ženom, za Sarbe su žene, ipak, bile zajednička svojina. Ako bi se slobodan čovek, ili istaknuti član zajednice, oženio strankinjom ili prostitutkom, deca ne bi uživala časna prava.
Takođe, kod Sarba je postojao jedan naročit običaj kakav se nigde ne može naći među narodima tog vremena - nosili su imena po majkama. Ovaj običaj kod Sarba potiče od istaknute uloge žene u društvu. U najmanju ruku, bile su ravnopravne i time se objašnjava neobična veza Amazonki i Sarba, u čijoj pozadini je kult Velike Majke - "mamadojke", Amazonke. Čuvena je i druga legenda, koju je zabeležio Strabon u svojoj Geografiji (HI 5,1) gde se kaže da su Amazonke, nakon poraza od Herakla, izmešavši se sa Skitima - porodile narod Sauromata (Sarba). Ove legende najbolje opisuju ratnički karakter Srba, čemu su se divili indoevropski Grci, posvetivši mu jednu, u najmanju ruku, fascinantnu legendu o ženama - ratnicima.
Istoričar Herodot, koji je posetio grčke kolonije u Ukrajini, pominje kao glavna plemena, kraljevske i nomadske Sauromate - Sarbe. Za Slovene se smatraju i Skiti - zemljoradnici ("orači"), koje Herodot nalazi na severnoj ivici stepe, ovde su Sarbi i to njihova vojna kasta ("sebri") sačinjavali samo gornji sloj nad domorodačkim stanovništvom: Tračanima, Fincima i Slovenima. Herodot je pravu Skitiju stavljao samo u okolinu srednjeg Dnjepra, pominjući i severnije Skite - "orače", zemljoradnike. Ukrajina nije bila jedina zemlja u koj oj su se pojavila skitalačka plemena Sarba; prema zapadu nije bilo granica koje pokretni nomadi nisu mogli da pređu. Skitske grobove nalazimo u Dobrudži i u Bugarskoj, gde idu sve do sliva Marice. Tamo su Skiti prodrli u tračku sredinu i zavladali.
Srpske župe na Nilu
Prvi Indoevropljani u punoj istorijskoj svetlosti su, davno, pre Persijanaca, Grka ili Rimljana, arijevski narodi. Sezotris je bio jedini egipatski vladar koji je vladao Etiopijom i koji je pokorio Sarbe, najverovatnije udružena plemena Tirsena ili Turša (kako su ih Egipćani zvali) i Skita. Upadom u Egipat, oni su naselili predeo oko jednog rukavca delte Nila. NJihovim naseljavanjem otpočeo je živ saobraćaj i trgovina Egipta sa Malom Azijom, Grčkom i celim Sredozemljem. Oni su, kako svedoči Herodot, bili prvi ljudi koji su govorili stranim jezikom i prvi belci koji su se uopšte naselili u Egiptu. Mnogo docnije, egipatski faraon Psametih (654-609. pre n. e), oduzeće arijevcima autonomiju i tog momenta otpočinje novi talas seoba. Tirseni ili Turše migriraju ka Sredozemlju i Apeninskom poluostrvu, a Skiti i deo Turša naseljavaju oblast donje Nubije ("nubijski" Nil) - prostor između naselja Sijene (kasnije Asaun) i Vave (vale, uvale). Najveći naseljenički talas zapljusnuće Nubiju između 596. i 525. godine pre n. e, za vreme vladavine Psametiha III, Amazisovog sina, pripadnika 26. dinastije. On je bio poslednji samostalni egipatski vladar.
KOSTOL (AC) NA OBALI NILA
Istraživanja i iskopavanja velikog broja naselja na humkama između trećeg i drugog Nilovog slapa kod Balane i Kostola (Kostolac) izvršena su pod upravom egipatske Službe za starine, koja se nalazila pod francuskim patronatom, a celim projektom iskopavanja rukovodili su arheolozi V. B. Emeri i L. P. Kirvan. Na Skite, nomadsko pleme Sarba, prvo su ukazala ta senzacionalna i dramatična otkrića u Kostolu i Balanu. U kraljevskoj grobnici (grob broj 3) u Kostolu, pronađen je veliki broj žrtvovanih konja, nad kojima je primenjen isti onakav ceremonijal kakav viđamo u brojnim skitskim grobnicama od Irana, Avganistana, Male i Srednje Azije do Zakavkazja i Ukrajine. Raspored odaja u grobnicama, način gradnje i njihova veličina, ovde ne odstupaju ni za milimetar od onih udaljenih više hiljada kilometara.
Od Razmesa II, arijevska naselja postaju trgovinski centri koji će opstati do petog veka naše ere. Put za Egipat iz Male Azije vodio je preko Sinaja. I danas, put drevnih sarbskih osvajača dokumentuju toponimi planina Banata i Srbije, reka Virovite i Mirne. Samo Serbonisko jezero nalazilo se u donjem Egiptu, blizu prevlake Arsino i bilo je u vezi sa Sredozemnim morem. Danas se ova uvala, sa vrlo malo vode, zove Sebakat Bardoil. Ime Sebakat - Sarbhkat, u svom korenu ima sanskritsku, staroindijsku reč koja znači seći (oštricom ili srpom) ili tući, udarati nekoga, po kojoj su Sarbi (Srbi) dobili ime. Sarbhkat se nalazi nedaleko od ušća reke Nil, koji tu sa svojim glavnim rukavcima izgleda kao helensko slovo "delta". Eografski, delta Nila se deli na dva glavna rukavca kod mesta Karaksora ili Araksesa. Karaksor je bio ime po reci iz pradomovine Sarba - Araksesu ili Oaksu, Oksu (Lužnica ili Lugomir). To je današnja Amu Darja. Glavni rukavci su kanopski i peluzijski. Peluzijski rukavac je dobio ime po Peluziju (Peruniju, Peruđi), "naselju na humci", kraj koga je podignuto još jedno sarbsko naselje - Sušare. Kao što mu samo ime kaže, služilo je za sušenje ribe. Peruzija ili Perunija je dobila ime po bogu Perunu, nordijskom Toru. Germani su četvrtak posvetili toru, dok je kod Sarba torubio posvećen drugi dan u nedelji - utorak u (TOR) ak. Kraj Peluzija se nalazio široki klanac, kojim se iz Arabije ulazilo u Egipat. Počevši od Ramzesa II, taj ulaz su čuvali "sebri", vojna kasta Sarba u plaćenićkoj faraonovoj službi.
Sarbi i stari Rimljani
Bog Sarba, arijevski bog Hum, bog je onih koji su u Egiptu gradili naselja na humkama - za Egipćane, on je bio Hnum, bog slapova, naročito prvog gde se, po Herodotu, verovalo da izvire Nil između granitnih gromada pocrnelih od sunca.
One su potvrdile bliske kulturne i trgovačke veze ne samo sa Egiptom, Grčkom i Malom Azijom, već i sa Evropom. U Nubiji su vladari sahranjivani s tradicionalnim znamenjima svojih saplemenika udaljenih više hiljada kilometara. Bez obzira na seobe, nostalgija i običaji starog kraja su istrajno negovani.
Kraj poglavice, na grobnom postolju je, likijskim pismom, urezan natpis koji bi, kako je engleski arheolog Beri primetio, više odgovarao jednom Atili ili Tamerlanu nego sitnom skitskom poglavici. U njemu Skitara visokoparnim rečima slavi svoju pobedu nad negroidnim plemenima Gedža i Blema. Gedže su uglavnom bili zemljoradnici iz istočne egipatske pustinje - današnji Abadi, Bišarini i Hadendovi.
BOGINJA LUŽICA I MLADIĆ SAVA
Pored senzacionalnih otkrića u grobnicama - da su se nomadska plemena Sarba svojevremeno spustila iz delte Nila u Nubiju, o tome svedoče i pisani spomenici na likijskom, "varvarskom" grčkom jeziku. Domorodačko stanovništvo je tada bilo nepismeno - nije poznavalo nikakvo pismo. Likijski je upotrebljavan u natpisima na žrtvenim stolovima, kotlovima i stelama (kao u Likiji), pronađenim u grobovima iz prvog, drugog i trećeg veka. U grobnici broj 2 u Balani nađena je čudna ljubavna bajalica (agage), u kojoj se priziva boginja Lužica. Priziva je izvesni "tužni ljubavnik" po imenu Sava.
Srpski naziv "gedža" blizak je grčkom "geak" (od gea, zemlja): oba se odnose na zemljoradnike. Danas se u Srbiji "gedžama" nazivaju neobrazovani, neuki seljaci. Ova sarbska pobeda predstavljala je vrhunac više borbi, u kojima je Skitko potisnuo Gedže na sever prema Prvom slapu, a zatim iz potpuno oterao iz doline Nila.
Inače, u mirnim vremenima, Skiti i Turše su se mešali sa domorodačkim plemenima, o čemu svedoči jedan etiopski natpis u Aksumu, drevnoj prestonici Etiopije. U tom izveštaju, koji je ostavio Ezana, prvi hrišćanski kralj Aksuma (325-375), opisuje se njegov pohod na negroidna plemena koja su vladala Sudanom, približno do Trećeg slapa na severu.
Iza te oblasti, kako piše Ezana, ležalo je kraljevsko "crvenih" nomada što je izraz za pomešano belo i crnačko stanovništvo. Ova rasna mešavina predstavljala je neku vrstu granice sa južnom oblašću kulture "grupe H", kako se oficijelno naziva afrička kultura Skita i Turša.
Bajalica je zapisana na komadu zlatnog lima, uvijenog u svitak. Takva je bačena u grobnicu. U viševekovnoj seobi iz Lugistana, a potom iz Male Azije, Sarbi su "nosili" i pismo. Sve plodne teritorije Evrope su u neolitsko doba gusto naseljene. Evropa, koja već u starije kameno doba nije bila kulturno jedinstvena, u mlađe kameno doba deli se na nekoliko oblasti.
U svakoj su različit karakter oblikovali drugačiji prirodni uslovi, ali i specifičan sastav stanovništva i mnogobrojni spoljni uticaji. Arijevsko stanovništvo, svojevrsni "melting pot" Germana, Nordijaca, Skandinavaca, Slovena i Sarba, sličan "hetitskom" u Maloj Aziji, probiće se u Evropu u dva velika talasa (osvajanje prostora će trajati milenijumima).
Srbija - kolevka podunavske kulture
Pri traženju teritorije na kojoj je podunavska kultura mogla da se razvije, moramo se okrenuti Srbiji i Balkanu, kuda upućuju i sve ostale veze koje ovu kulturu dovode u srodnički odnos sa lugistinskom i prednjeazijskom kulutrnom oblašću, gde su živela mnogobrojna plemena pod zajedničkim imenom Sarba.
Sve danas poznate okolnosti ukazuju na to da je Srbija kolevka podunavske kulture. Ogranak ove kulture, bila je i "sesklop" kultura iz severne Grčke. Još dalje, na Dunavu, javlja se kao enklava sa lugistansko-prednjeazijskim obeležjima, najstarija kultura Vinče, Lepenskog vira, Starčeva (Pančevo) Bubnja (Niš), Pavlovca (Vranja), Budžaka (Subotica), Vučedola (Vukovar), Savršava (Osijek)...
Vremenski, paralelne sa vinčanskom, rasprostrle su se iste kulture na sledećim najvažnijim lokalitetima: Čaršija, Jablanica, Baica, Kalemegdan, Čoka, Potporanj, Surčin, Vršac i Kormadin. Uticaja iz pradomovine, podunavska kultura se zasitila dok je još bila u povojima, još pre nego što je počelo njeno širenje po prostranstvima jugoistočne srednje Evrope.
POČETAK NOVE EPOHE
Novi stanovnici Srbije postaju i kromanjonci, sa kojima se grimaldinci bore za prevlast sve do 10.000 do 8.000 godina pre n. e. Prvi su niski i zdepasti, negroidni; drugi visoki, širokog lica sa izraženim nosem. Oni će sve međusobne razmirice rešiti ukrštanjem, a potom sa juga i jugoistoka nadire novi, neolitski čovek. Taj novi čovek nije snažan kao kromanjonac, ali je inteligentniji. On poznaje znatno usavršena oružja, kao što su sekire i noževi od vrlo uglačanog kamena, poznaje biljke i seme žitarica - bavi se zemljoradnjom, jede kuvanu hranu, zna za glinsko posuđe, poznaje tehniku pletenja i nosi odeću, gaji domaće životinje, ali su mu lov i borba glavno zanimanje. Ti beli ljudi preplanule boje kože našli su staništa uz Dunav i na ušću Save, potisnuvši odatle domoroce koji im se ničim nisu mogli suprostaviti. Bilo je to pre 10.000 godina, a između 5500 i 3200 godine pre n. el., on će početi da se služi najstarijim azbučnim pismom na svetu - vinčanskim. Počinje nova epoha!
Pre nego što nešto kažemo o susretu arijevskog, sarbskog plemena Sigina (Singa ili Sinda) i njihovih saplemenika, koji su u Evropu došli sedam milenijuma pre njih i bili nosioci vinčanske kulture, kažimo, u glavnim crtama, nešto i o najranijoj istoriji današnje Srbije.
Prilikom izgradnje pančevačkog mosta (drugi i četvrti stub) takođe su pronađeni ostaci ovih ljudi iz dalekih epoha, skupa sa kostima raznih životinja. Ostaci pradžinova, nađeni su i pri prekopavanju uže teritorije Beograda, pa se kod bivše Tešićeve ciglane našlo čitavo groblje površine 70 kvadratnih metara.
Pri kopanju temelja za pivaru na Skadarliji, vrsni arheolog Jovanović je 1882. našao fosilne ljudske ostatke, zajedno sa ostacima mamuta. Konstatovano je da je u pitanju neandertalac, koji je živeo pre grimaldinaca. Nažalost, ovaj vredan ostatak je uništen tokom Prvog svetskog rata. Starost fosila, Jovanović je procenio na pedeset hiljada godina, nazvavši ga u šali prvim Beograđaninom.
Utvrđeno je da su plemena grimaldinaca imala svoje lovačke stanice po celoj Srbiji. O krvavim obračunima između neandertalaca i grimaldinaca svedoče i ostaci nađeni u pećini Šuplje stene na kragujevačkom drumu. Naime, tu je pored oruđa i oružja, pronađeno i dosta smrskanih kostiju i lobanja.
Pre samog obračuna, grimaldinci su dimom isterali neandertalce iz pećine i surovo ih sve do jednog pobili. Pračovek je iza sebe na teritoriji Srbije ostavio mnoštvo ostava, u kojima preovlađuju ostaci ribljih kostura. Najzanimljivija od njih, pronađena je kod izvora Belih voda, nedaleko od Beograda, kuda je u to doba tekla reka Brong, koju će kasnije Rimljani nazvati Saviusom, odnosno Savom.
Arijevci u neolitskoj Srbiji
Dolaskom Singa ponovo počinje era snažnijeg razvoja prerade metala (velike topionice su otkrivene na Karaburmi i u Zemunu), a vezano s tim, dolazi do daljeg razvoja zemljoradnje, što opet dovodi do novih promena u društvenim odnosima.
Slavu sarbskih Singa i njihovog grada Singidave (u značenju gde Singe davaju, daju, odnosno trguju), preneće ep o argonautima i njihovom zapovedniku Jasonu.
SINGIDUNUM I TURNUM
Singidunum je u toku svoga razvitka bio naselje rimskih građana, zatim postaje grad sa svojom samoupravom, ustavom i zakonima, a od trećeg veka je kolonija rimskih građana, carsko mesto u vreme kada Rim doživljava najveći procvat. A tu je i Turunum, današnji Zemun, o kome Justinijan i Prokopije govore kao o obnovljenom trgovačkom naselju - emporijumu.
Upadom Rimljana, od keltskog Singidouniona nije ništa ostalo - grad je spaljen, a Oktavijan Avgust je njegove stanovnike (Skordiske), koji su u rimljanima decenijama suprotstavljali, raselio duž Dunava. U narednom periodu, oni će, mešanjem sa Singma ili Siginima, potpuno izgubiti svoja etnička obeležja. Tako su zauvek sa istorijske scene nestali zdepasti ratnici duge plave brade i kose, odeveni u svetlobojne ogrtače, naoružani dugačkim kopljem, štitom i s bronzanom kacigom na glavi.
Aleksandrovim odlaskom, u Podunavlje dolaze Kelti, o kojima više podataka daju istoričari Arijan i Plutarh. Tako, Arijan kaže da su Kelti stigli na Dunav 335. godine pre n. e. zauzevši Singidavu. Obnovivši Singidavu, Kelti je preimenjuju u Singidounion, koji, prema spisima Aplonija sa Rodosa, dolazi od reči Singaja, imena sarbskog plemena, osnivača grada i reči "dounion" što je keltski naziv za tvrđavu ili grad.
Ovaj naziv, malo polatinjen (Singidunum), Beograd će nositi više vekova, sve do dolaska istočnih Alana, direktnih predaka današnjih Srba sa Balkana.
Beograd je postao vojni logor, uz koji će ubrzo nići civilno naselje - kanabe, uglavnom sagrađeno od drveta. U ovoj palanci, stanuju isluženi vojnici, zanatlije i trgovci. Pod Rimom, svoj "zlatni vek", Beograd doživljava u trećem veku, kada Carstvu daje imperatora sarbskog porekla: to je Jovan - na prestolu od 26.6.363, da bi umro (najverovatnije otrovan) posle veoma kratke vladavine. Prilikom podele Rimskog carstva, Singidunum i sklop celog limesa (graničnih bedema) pripašće istočnom carstvu - Vizantiji, koja je došla u težak položaj, boreći se sa mnogobrojnim narodima i plemenima sa severa.
Najviše teškoća zadavala su Rimljanima (Vizantincima) germanska i srpsko-sarmatska plemena. Ona su se smirivala tek po sklapanju sporadičnih sporazuma sa Vizantijom. Nekada bi dobijali ulogu federata, najamnih branilaca, koji su, prelaskom u redove Carstva, pojačavali njegovu odbrambenu snagu.
Po rimsko carstvo je svakako bio najstrašniji upad Huna, pod zapovedništvom Atile "biča božijeg". Pod Atilin uticaj su, nešto ranije, bili potpali preci današnjih Srba na Balkanu. Kako je pisao Ptolomej (III vek), oni su sebe nazivali "plemenom Srba".
Srbi pred zidinama Beograda
Srbi su se pridružili Atili oko 335, kada su ovi prešli stepe donjeg toka Volge i Dona. Oni (451) sa Atilinim ratnicima stižu pred zidine Beograda, rimskog Singidunuma (koga su zvali Singedon) i opsedaju ga. To je bila kratka opsada, tek da se dovoljno koncentrišu i potom izvrše nekoliko juriša sa južne strane. Bili su vični napadima na utvrđene gradove - palanke. No, kraj Beograda se i okončalo zajedničko ratovanje Huna i Srba. Nedaleko od grada, Atila iznenada umire. Čudna je bila njegova smrt, a još čudniji ritual njegove sahrane, jer je sahranjen po tadašnjim srpsko-sarmatskim običajima. Prema jednoj od tri verzije, umro je od srčane kapi, prema drugoj, ugušio se od sopstvene krvi, koja mu je jurnula iz nosa dok je spavao na leđima. Prema trećoj, otrovala ga je Germanka Hilda, jedna od sedam njegovih žena, koju mu je darivao Beog, srpski saveznik, koji će ponovo podići Singidunum i nazvati ga po vlastitom imenu Beogradom - Beogovom gradinom. Beog se krunisao za kralja svih Srba 464. i bio je kratko vreme rimski federat, ishodivši od Rima titulu "Reks Alanorum".
PRIMANJE HRIŠĆANSTVA
Što se tiče pokrštavanja Srba, ovaj proces je trajao sve do 12. veka. Rivalstvu između Carigrada i Rima treba zahvaliti što su se sačuvali toliki obredi, običaji i kultovi kod Srba. Stari običaji, obredi i pojedina božanstva zadržala su se nepromenjena u suštini, tek ogrnuta novim hrišćanskim ruhom. No, i opštepoznati srpski konzervatizam doprineo je tome: narodu takvog karaktera jednostavno je bilo teško naturiti odjednom jednu posve novu veru, za koju on pre toga nije čuo; Uništiti veru i kult Vida, Peruna, Svaroga... bilo je skoro nemoguće - no, odenuti ih u hrišćansko odelo i dati im imena hrišćanskih svetitelja, a sve ostalo ostaviti po starom, bilo je mnogo lakše; krsna slava, Badnjak, Božić, daće koljivo uoči Sv. Nikole, božićni i slavski kolači, vatre uoči Lazareve subote, venci na Ivanjdan, ivanjski kresovi i pogrebni obredi, sve su to dokazi isprepletanosti arijevske religije i hrišćanske vere. Od 12. veka do danas, malo se toga promenilo, pa se slobodno može reši da religija Srba, danas, predstavlja amalgam arijevstva i hrišćanstva.
Zajedno sa Hunima, Vizigotima i Ostrogotima, Srbi su prešli Dunav 377 godine, pustošeći rimske teritorije na Balkanu. Godine 368. srpska konjica je odigrala odlučujuću ulogu u čuvenoj bici kod Hadrijanopolja, u kojoj je rimska vojska bila naterna u bekstvo, a car Valens ubijen. Dve godine kasnije, Srbi su, zajedno sa Ostrogotima i Humnima, krenuli na sever, ušli u Panoniju i tu se naselili.
Dramatične bore vode se u periodu od 584-585, 593. i 596. Vizantijski istoričar Prokopije piše: "A Sklavini, koji otpre behu došli u carevu zemlju i drugi, Srbi, prešavši malo kasnije reku Istoar, pomešavši se prvim, plenjahu u punoj slobodi romejsku (romansku) državu... Srbi postadoše gospodari Balkana i na njih car Justinijan (525-565) posla znatnu vojsku.
Do sukoba je došlo kod Adrijanoplja (Jedrene), koje leži u unutrašnjosti Traije, pet dana hoda daleko od vizanta (Carigrad).
Srbi i slovenska plemena na čijem čelu je stajala vojna aristrokratija (sebri) ne ostaje dugo gospodar Srpskog Podunavlja i Beograda - šire se celim Balkanom i pokušavaju da zagospodare i Grčkom.
Sa ratničkim plemenima Srba, na Balkan dolazi i zemljoradničko slovensko stanovništvo ("orači") koje se širi po šumama i planinama, ili ostaje kraj reka i jezera, bez interesa da živi u gradu, oni priznaju prevlast Srba i svojih plemenskih starešina. Polovinom VI veka ovo stanovništvo će se suočiti sa avarskim hordama. NJihove horde slične su hunskim: nastupaju kao vihor, ostavljajući za sobom samo pustoš i smrt.
Ovo je prvih 11 nastavaka feljtona, zaključno sa 14. junom..
, autor je Miodrag Milanović, biće još...
http://arhiva.glas-javnosti.co.yu/arhiv ... index.html
....od uzbudjenja....
)
