Može se govoriti o nekoliko razloga velike popularnosti Rûmija u industrijski razvijenim zemljama Zapadne Evrope i SAD-u, no, mislim da je posebno važno naglasiti dva. Prvo, Mevlâna Rûmî je uspio u svojim djelima izraziti sve one duhovne prefinjenosti, veliki dio sasvim konkretnih uputstava svakome ko je zainteresiran krenuti na put duhovnoga usavršavanja (sejri sulûk). Mevlâna Dželaludin je i sâm proživio sva ta duhovna iskustva o kojima govori u svojim djelima. Sva raspoloženja, nade, rastanke i tugovanja, uspio je prepoznati kao dijelove većega puta kojim se vjernik kreće, zaljubljenik (âšik) u jedinoga Boga (mašûk). Ljubav prema voljenoj osobi koju čovjek osjeća na ovome svijetu (ašk medžâzî), može poslužiti kao sredstvo dolaska do istinske ljubavi (ašk hakîkî), ljubavi prema dragome Bogu, koja je sveobuhvatna, složena i savršena. Razočarenja koja neko doživi u ljubavi: neuzvraćanje, prekidanje i prevaru, Mevlâna tumači kao jedinstvene prilike da se preispita narav i forme vlastitoga voljenja. Tako u tome procesu čišćenja svoga voljenja čovjek nužno dolazi do spoznaje o egzistenciji ljubavi koja nadilazi, transcendira sva ostala uslovljena voljenja te dobiva želju i snagu za kretanjem prema toj Istini. Njegovo vjerovatno najpoznatije djelo „Mesnevija“ može se razumijevati i kao veliko ljubavno pismo upućeno, istovremeno, i voljenoj – dragome Bogu, ali i svim zaljubljenima – sljedbenicima „Mesnevije“. Ovaj nauk posebno je njegovan unutar derviškoga reda mevlevija koji se i veže za Mevlânu Rûmîja kao svoga osnivača.Važno je i kontekstualizirati zainteresiranost zapadnoga svijeta za Mevlânino nasljeđe. Razvoj modernoga društva, iz kojega se i razvilo ono što oslovljavamo „Zapadom“, utemeljeno je na, rekao bih, bešćutnoj industrijalizaciji praćenoj otuđenjem čovjeka od dragoga Boga i, time, gubljenjem njegovog osnovnog identiteta. Ovaj vakuum u razvoju ljudske duhovnosti počeo se osjećati veoma brzo, već sa sâmim razvojem industrijskog društva, a najbolje je manifestirano pojavama pietizma te snažnoga interesa za okultno u XVII stoljeću, čak i ranije budući da je sâm Luther umnožavao i tumačio poznato djelo „Theologia Germanica“, kojega čine i mistično-okultni sadržaji. Jednostavno rečeno, posljedica promjene društvenoga ekonomskog uređenja i uvođenje nove paradigme, načina razumijevanja svijeta, bila je gubitak duhovnog zadovoljstva, jedna praznina koja još uvijek treba biti popunjena. Kao jedan od mogućih odgovora na ovu potragu, barem za zapadnoevropsko i američko društvo, bio je i otvaranje za iskustva Istoka, ili, popularno oslovljavanog – „mističnoga Orijenta“, što je dovelo do populariziranja cijeloga niza segmenata kulture istočnih zemalja, među kojima posebno muslimanskog tesavvufskog (sufijskog) nasljeđa. Iz toga razloga, iako je riječ o velikome interesu za djela, između ostalih, i Mevlâne Rûmîja, ipak, njihova percepcija na Zapadu i Istoku nije ista. Tako je moguće pronaći izvanredne prijevode i komentare napisane na Mevlânine stihove čiji su autori nemuslimani Zapada, ali, jednako tako, i brojna razumijevanja i teorije vezane za Rûmîjev opus sasvim suprotna onim tradicijskim. Da zbunjenost bude još veća, uslijed snažnoga procesa globalizacije sada i neka muslimanska društva odnosno malobrojnije muslimanske zajednice, usvajaju upravo takvu, rekao bih ponovno – netradicijsku, interpretaciju djela Mevlâne, te je i kod nas, na našem jeziku, moguće pronaći refleksiju Rûmîjevoga djela ponuđenu na način bliži nekoj novoj formi izmijenjene religioznosti negoli onome duhu iz kojega je Rûmî stvarno proizišao (Elif Şafak, Coleman Barks, itd.).
dok ja upalim
