#1 Ilidža
Posted: 13/02/2017 01:00
Općina Ilidža je jedna od devet općina koje se nalaze u sastavu Kantona Sarajevo. Ilidža nije u sastavu Grada Sarajeva, ali je dio urbane cjeline Sarajeva, ima naglašenu morfološku i urbanu izražajnost.
Prirodni resursi, koji se bitno razlikuju od kotline Miljacke u kojoj se nalazi Sarajevo, određuju njenu prepoznatljivu izražajnost.
Ilidža je smještena u podnožju planine Igman u zelenom pejzažu koji je bogat i vodom i šumom. Reljef područja Ilidže je raznolikog oblika – kreće se od tipičnog ravničarskog do brežuljkastog i krškog u području planine Igman koja prirodno ograničava područje Ilidže s jugozapadne strane, s najvišim vrhom (Crni vrh 1.499 m).
Središnji dio Bosne ili centralna Bosna, kojoj pripada Sarajevsko polje sa gradom Sarajevom, je geološka depresija u kojoj je formirano više slatkovodnih bazena. Poznata je još kao tercijarno korito Zenica-Sarajevo, koje je upalo između krečnjačkog gorja iz mezozoika. U močvarnim predjelima taložio se biljni materijal od koga se kroz milenije stvarao ugalj (Breza, Kakanj, Zenica), a niz čitav jugozapadni dio tercijatnog korita protežu se termalne i kisele vode (Ilidža, Kiseljak, Fojnica, Busovača), dok ga sa svih strana presjecaju rijeke i potoci nastali od izvora čiste, pitke vode. Ukratko, ovo je idealan prostor koji se bira za život i zato je bio nastanjen od pradavnih vremena.
Zbog povoljnog geografskog položaja, klimatskih uslova, obilja vode, plodnosti zemljišta i šumskihbogatstava, Ilidža je još od predhistorijskih dana predstavljala pogodan prostor za naseljavanje i život. Prvi podaci o Ilidži potiču još iz neolita, a prema stupnju naseljenosti ona predstavlja najstarije naselje u središnjem dijelu Bosne.
U predhistoriji plodna Sarajevska dolina bila je naseljena već u neolitu. Od IV do kraja III milenija na ovom prostoru se naseljavaju zemljoradničko-stočarske zajednice, čiji je način života zahtijevao plodno tlo za poljoprivredu i ispašu stoke.
Novi neolitski svijet koji je nastao u centralnoj Bosni u vrijeme između 7.000 i 4.000 godina, imao je, bez sumnje, najveći značaj zbog svog položaja koji je predstavljao sponu između susjednih regija. Vrhunac daljeg samostalnog razvoja ostvaren je tokom mlađeg neolita u butmirskoj kulturi, čiji su nosioci predstavnici već visoke civilizacije, koja se ogleda u izgradnji i organizaciji naselja i u duhovnoj kulturi kroz umjetničke domete u izradi keramičkog posuđa i fuguralnoj plastici.
Nosioci butmirske kulture podizali su naselja kružnog oblika na lesnim uzvišenjima uz tokove rijeka. U početku žive u zemunicama, a kasnije grade i nadzemne kuće, najčešće pravougaonog oblika i sa dvije prostorije. Neka naselja su bila zaštićena od poplava i drugih nepogoda sa nekoliko redova rovova i drvenih palisada. Zbog topografskih odlika i dobre organizacije u rasporedu izgradnje stambenih objekata, između kojih se situira trg ili se protežu ulice, te izgradnji posebnih objekata za pojedine zanatske djelatnosti, u ovim naseljima mogu se naslutiti začetci urbanizacije. Ona, zasigurno, svojim odlikama prevazilazi jednostavnu seosku zajednicu.
Arheološko područje Butmir, naše najstarije i najpoznatije arheološko nalazište, nalazi se na desnoj obali rijeke Željeznice, nedaleko od savremenog naselja Butmir. Samo neolitsko naselje, otkriveno još prije punih sto godina i po njemu je čitava jedna grupa mlađeg neolita centralne Bosne dobila naziv butmirska kultura. Originalna duhovna kultura njegovih stanovnika, a posebno ono što se desilo u njihovoj umjetnosti učinilo je Bosnu i Hercegovinu prepoznatljivu u svijetu i zasjenilo je sve što je do tada bilo poznato iz neolitskog doba u Evropi.
Raznovrsnost privrednih grana zahtjevala je i usavršavanje zanatskih vještina, koje su se postepeno razvile u određena zanimanja. Grnčarstvo i proizvodnja kamenog oruđa posebna su odlika prastanovnika ovog naselja.
Arheološko područje – prahistorijsko naselje Butmir proglašeno je nacionalnim spomenikom.
Najnovija istraživanja u Butmiru pokazala su da je na ovom terenu prisutna i badenska kultura, odnosno rana faza eneolitskog doba.
Počeci urbanog razvoja Sarajeva sežu u period rimske uprave na ovim prostorima. Urbana naselja Rimljani su gradili na rubovima ravnica, uz putne pravce, a njihovu veličinu je određivala ekonomska moć datog prostora. Antička urbana cjelina, naselje kolonijalnog ranga nalazilo se na području današnje Ilidže.
Najznačajnije rimsko naselje, antičko naselje na Ilidži, u Sarajevskom polju razvilo se uz ljekovita sumporna vrela na Ilidži. Osnivanje naselja započelo je već u I vijeku n.e. u rangu municipija, a najveći uspon grad doživljava u III vijeku, i to već tada u rangu kolonije.Na lijevoj obali Željeznice, uz termalne vode na području Lužana otkriveni su rimski objekti. Arheološka istraživanja su pokazala da je ovo naselje nastalo u I vijeku, a značajan razvoj doživljava u vrijeme II-IV vijeka.
Rimsko ime Ilidže sačuvano je na spomeniku koji je ta gradska uprava podigla u čast cara Dioklecijana (284-305. g.n.e.). Natpis je oštećen pa je poznat samo početak imena – Imperatoru Cezaru Valeriju Dioklecijanu, pobožnom, sretnom, nepobjedivom Augustu, spomenik postavlja gradska općina Banja S.... (Aqua S... ).
Na osnovu podataka prikupljenih analizom rimskih natpisa može se zaključiti da je Ilidža imala autonomnu gradsku upravu u rangu municipija, a kasnije i kolonije. Zbog svog položaja na važnoj rimskoj prometnici koja je povezivala carstvo od Narone na jugu sa Sirmijumom u sjeveroistočnim djelovima rimske provincije Panonije, s vremenom ovo naselje postaje upravni centar širokog područja, popularno lječilište i jak trgovački centar.
Arheološka iskopavanja na lokalitetu Ilidže su pokazala da u objekte iz rimskog doba spadaju: kompleks vila oko hotela Bosna, izdvojena villa urbana, objekat nepoznate namjene, hospitalium ili hospicium.
Epigrafski spomenici su u najvećem broju nađeni u sekundarnom položaju na samoj Ilidži i na različitim mjestima u Sarajevskom polju, gdje su korišteni kao građevinski materijal (Rimski most).
Arheološko područje na Ilidži proglašeno je nacionalnim spomenikom.
Srednjevjekovni arheološki lokalitet - Selo Vrutci leži ispod Igmana, oko 3 km zapadno od Ilidže. Na lokalitetu Crkvina, sjeverno od Vrela Bosne, pokraj aleje Ilidža – Vrelo Bosna, otkriveni su ostaci preromaničke crkve i srednjevjekovno groblje. To je jedna od najstarijih crkava u centralnoj Bosni i na osnovu analogija može se datirati u drugu polovinu X vijeka. Preromanička crkva i srednjovjekovno groblje proglašeni su nacionalnim spomenikom.
Osmanski period (XIV – XIX. st.) je konačno dao ime ovom prostoru. Riječ ''iladž'' je stara turska riječ koja znači, lijek, ono što čovjeku daje zdravlje. Iz osmanskog perioda nema dovoljno podataka, niti materijalnih ostataka o nekoj značajnijoj izgradnji. Iz ovog perioda najznačajnije naslijeđe je:
- banjska zgrada sa dva bazena,
- dva hana za stanovanje,
- most preko rijeke Bosne na Pladištu sagrađen 1530-1550. god. – ''Rimski most'',
- ishodne kuće – ljetnikovci.
Period Austro-ugarske uprave u Bosni i Hercegovini obilježen je, pored ostalog, intenzivnom urbanizacijom i gradnjom po modelu koji se u znatnoj mjeri razlikovao od do tada viđenog na ovim prostorima. Kako je ovo i vrijeme ubrzane industrijalizacije u Evropi to onda nije iznenađenje da gradnja privrednih objekata zauzima važno mjesto u ukupnom razvoju Bosne i Hercegovine, a naročito Sarajeva. Od ugostiteljsko-turističkih objekata izdvaja se hotelski kompleks na Ilidži, od poljoprivrednih Poljoprivredna stanica u Butmiru (u ruševnom stanju).
Od historijsko-memorijalnih kompleksa na Ilidži se nalazi Tunel Dobrinja - Butmir, simbol otpora stanovnika opkoljenog Sarajeva u ratu 1992-1995. godine, predstavlja dokument i svjedočanstvo najnovije historije grada. Pored historijskog, ovaj kompleks ima i veliki dokumentarni, ali i vaspitno-obrazovni značaj, jer svojim postojanjem svjedoči o herojskom načinu otpora građana Sarajeva u vrijeme agresije na BiH.
Izvolite Ilidžanci,da vidimo koliko nas stvarno ima(zbog labudove statistike)
Prirodni resursi, koji se bitno razlikuju od kotline Miljacke u kojoj se nalazi Sarajevo, određuju njenu prepoznatljivu izražajnost.
Ilidža je smještena u podnožju planine Igman u zelenom pejzažu koji je bogat i vodom i šumom. Reljef područja Ilidže je raznolikog oblika – kreće se od tipičnog ravničarskog do brežuljkastog i krškog u području planine Igman koja prirodno ograničava područje Ilidže s jugozapadne strane, s najvišim vrhom (Crni vrh 1.499 m).
Središnji dio Bosne ili centralna Bosna, kojoj pripada Sarajevsko polje sa gradom Sarajevom, je geološka depresija u kojoj je formirano više slatkovodnih bazena. Poznata je još kao tercijarno korito Zenica-Sarajevo, koje je upalo između krečnjačkog gorja iz mezozoika. U močvarnim predjelima taložio se biljni materijal od koga se kroz milenije stvarao ugalj (Breza, Kakanj, Zenica), a niz čitav jugozapadni dio tercijatnog korita protežu se termalne i kisele vode (Ilidža, Kiseljak, Fojnica, Busovača), dok ga sa svih strana presjecaju rijeke i potoci nastali od izvora čiste, pitke vode. Ukratko, ovo je idealan prostor koji se bira za život i zato je bio nastanjen od pradavnih vremena.
Zbog povoljnog geografskog položaja, klimatskih uslova, obilja vode, plodnosti zemljišta i šumskihbogatstava, Ilidža je još od predhistorijskih dana predstavljala pogodan prostor za naseljavanje i život. Prvi podaci o Ilidži potiču još iz neolita, a prema stupnju naseljenosti ona predstavlja najstarije naselje u središnjem dijelu Bosne.
U predhistoriji plodna Sarajevska dolina bila je naseljena već u neolitu. Od IV do kraja III milenija na ovom prostoru se naseljavaju zemljoradničko-stočarske zajednice, čiji je način života zahtijevao plodno tlo za poljoprivredu i ispašu stoke.
Novi neolitski svijet koji je nastao u centralnoj Bosni u vrijeme između 7.000 i 4.000 godina, imao je, bez sumnje, najveći značaj zbog svog položaja koji je predstavljao sponu između susjednih regija. Vrhunac daljeg samostalnog razvoja ostvaren je tokom mlađeg neolita u butmirskoj kulturi, čiji su nosioci predstavnici već visoke civilizacije, koja se ogleda u izgradnji i organizaciji naselja i u duhovnoj kulturi kroz umjetničke domete u izradi keramičkog posuđa i fuguralnoj plastici.
Nosioci butmirske kulture podizali su naselja kružnog oblika na lesnim uzvišenjima uz tokove rijeka. U početku žive u zemunicama, a kasnije grade i nadzemne kuće, najčešće pravougaonog oblika i sa dvije prostorije. Neka naselja su bila zaštićena od poplava i drugih nepogoda sa nekoliko redova rovova i drvenih palisada. Zbog topografskih odlika i dobre organizacije u rasporedu izgradnje stambenih objekata, između kojih se situira trg ili se protežu ulice, te izgradnji posebnih objekata za pojedine zanatske djelatnosti, u ovim naseljima mogu se naslutiti začetci urbanizacije. Ona, zasigurno, svojim odlikama prevazilazi jednostavnu seosku zajednicu.
Arheološko područje Butmir, naše najstarije i najpoznatije arheološko nalazište, nalazi se na desnoj obali rijeke Željeznice, nedaleko od savremenog naselja Butmir. Samo neolitsko naselje, otkriveno još prije punih sto godina i po njemu je čitava jedna grupa mlađeg neolita centralne Bosne dobila naziv butmirska kultura. Originalna duhovna kultura njegovih stanovnika, a posebno ono što se desilo u njihovoj umjetnosti učinilo je Bosnu i Hercegovinu prepoznatljivu u svijetu i zasjenilo je sve što je do tada bilo poznato iz neolitskog doba u Evropi.
Raznovrsnost privrednih grana zahtjevala je i usavršavanje zanatskih vještina, koje su se postepeno razvile u određena zanimanja. Grnčarstvo i proizvodnja kamenog oruđa posebna su odlika prastanovnika ovog naselja.
Arheološko područje – prahistorijsko naselje Butmir proglašeno je nacionalnim spomenikom.
Najnovija istraživanja u Butmiru pokazala su da je na ovom terenu prisutna i badenska kultura, odnosno rana faza eneolitskog doba.
Počeci urbanog razvoja Sarajeva sežu u period rimske uprave na ovim prostorima. Urbana naselja Rimljani su gradili na rubovima ravnica, uz putne pravce, a njihovu veličinu je određivala ekonomska moć datog prostora. Antička urbana cjelina, naselje kolonijalnog ranga nalazilo se na području današnje Ilidže.
Najznačajnije rimsko naselje, antičko naselje na Ilidži, u Sarajevskom polju razvilo se uz ljekovita sumporna vrela na Ilidži. Osnivanje naselja započelo je već u I vijeku n.e. u rangu municipija, a najveći uspon grad doživljava u III vijeku, i to već tada u rangu kolonije.Na lijevoj obali Željeznice, uz termalne vode na području Lužana otkriveni su rimski objekti. Arheološka istraživanja su pokazala da je ovo naselje nastalo u I vijeku, a značajan razvoj doživljava u vrijeme II-IV vijeka.
Rimsko ime Ilidže sačuvano je na spomeniku koji je ta gradska uprava podigla u čast cara Dioklecijana (284-305. g.n.e.). Natpis je oštećen pa je poznat samo početak imena – Imperatoru Cezaru Valeriju Dioklecijanu, pobožnom, sretnom, nepobjedivom Augustu, spomenik postavlja gradska općina Banja S.... (Aqua S... ).
Na osnovu podataka prikupljenih analizom rimskih natpisa može se zaključiti da je Ilidža imala autonomnu gradsku upravu u rangu municipija, a kasnije i kolonije. Zbog svog položaja na važnoj rimskoj prometnici koja je povezivala carstvo od Narone na jugu sa Sirmijumom u sjeveroistočnim djelovima rimske provincije Panonije, s vremenom ovo naselje postaje upravni centar širokog područja, popularno lječilište i jak trgovački centar.
Arheološka iskopavanja na lokalitetu Ilidže su pokazala da u objekte iz rimskog doba spadaju: kompleks vila oko hotela Bosna, izdvojena villa urbana, objekat nepoznate namjene, hospitalium ili hospicium.
Epigrafski spomenici su u najvećem broju nađeni u sekundarnom položaju na samoj Ilidži i na različitim mjestima u Sarajevskom polju, gdje su korišteni kao građevinski materijal (Rimski most).
Arheološko područje na Ilidži proglašeno je nacionalnim spomenikom.
Srednjevjekovni arheološki lokalitet - Selo Vrutci leži ispod Igmana, oko 3 km zapadno od Ilidže. Na lokalitetu Crkvina, sjeverno od Vrela Bosne, pokraj aleje Ilidža – Vrelo Bosna, otkriveni su ostaci preromaničke crkve i srednjevjekovno groblje. To je jedna od najstarijih crkava u centralnoj Bosni i na osnovu analogija može se datirati u drugu polovinu X vijeka. Preromanička crkva i srednjovjekovno groblje proglašeni su nacionalnim spomenikom.
Osmanski period (XIV – XIX. st.) je konačno dao ime ovom prostoru. Riječ ''iladž'' je stara turska riječ koja znači, lijek, ono što čovjeku daje zdravlje. Iz osmanskog perioda nema dovoljno podataka, niti materijalnih ostataka o nekoj značajnijoj izgradnji. Iz ovog perioda najznačajnije naslijeđe je:
- banjska zgrada sa dva bazena,
- dva hana za stanovanje,
- most preko rijeke Bosne na Pladištu sagrađen 1530-1550. god. – ''Rimski most'',
- ishodne kuće – ljetnikovci.
Period Austro-ugarske uprave u Bosni i Hercegovini obilježen je, pored ostalog, intenzivnom urbanizacijom i gradnjom po modelu koji se u znatnoj mjeri razlikovao od do tada viđenog na ovim prostorima. Kako je ovo i vrijeme ubrzane industrijalizacije u Evropi to onda nije iznenađenje da gradnja privrednih objekata zauzima važno mjesto u ukupnom razvoju Bosne i Hercegovine, a naročito Sarajeva. Od ugostiteljsko-turističkih objekata izdvaja se hotelski kompleks na Ilidži, od poljoprivrednih Poljoprivredna stanica u Butmiru (u ruševnom stanju).
Od historijsko-memorijalnih kompleksa na Ilidži se nalazi Tunel Dobrinja - Butmir, simbol otpora stanovnika opkoljenog Sarajeva u ratu 1992-1995. godine, predstavlja dokument i svjedočanstvo najnovije historije grada. Pored historijskog, ovaj kompleks ima i veliki dokumentarni, ali i vaspitno-obrazovni značaj, jer svojim postojanjem svjedoči o herojskom načinu otpora građana Sarajeva u vrijeme agresije na BiH.
Izvolite Ilidžanci,da vidimo koliko nas stvarno ima(zbog labudove statistike)
